Παρουσίαση 29-8-2021 Τίτλος ομιλίας: Συσχετισμός του ολοκαυτώματος Σαμοθράκης με την απουσία της Νίκης από τον τόπο της.

Ως ,η τελευταία ομιλήτρια και κλείνοντας αυτό σημαντικό συνέδριο ,που αποδίδει τιμή στη Σαμοθράκη και τους Σαμοθρακιώτες για την τραγωδία του ολοκαυτώματος από τους Τούρκους, και αφού και εγώ χαιρετίσω τον αξιότιμο δήμαρχο κ Γαλατούμο και ευχαριστήσω την κ Μαλτέζου για την πρόσκληση που μου έκανε ,και όλους τους εξαίρετους συνομιλητές που προηγήθηκαν αλλά και τους διοργανωτές του συνεδρίου, θέλω να πω πως η χαρά μου για αυτή την συμμετοχή είναι διπλή χαρά , καθώς μου δίνεται αρχικά η ευκαιρία να δώσω, ως Ελληνίδα ,τον δικό μου φόρο τιμής για το ολοκαύτωμα της Σαμοθράκης, τον δικό μου χαιρετισμό για τα 200 χρόνια απελευθέρωσης της Ελλάδος και κατά δεύτερό ότι με την δική μου ομιλία θα σχετίσω το ολοκαύτωμα , αυτό το τραγικό εθνικό γεγονός, με την απώλεια του αγάλματος της Νίκης, που αποτελεί μια άλλη πνευματική, για τόπο μας , μορφή τραγικότητας.

Ο συσχετισμός του ολοκαυτώματος με την αρπαγή της Νίκης από τον τόπο της , στην δική μου ομιλία , σκοπό έχει να αποδώσει στο αποτρόπαιο γεγονός της καταστροφής της Σαμοθράκης ,το πνευματικό νόημα που χρειαζόμαστε όλοι οι Έλληνες σήμερα ,για την ουσιαστικότερη επανόρθωση και αποκατάσταση του πλήγματος που δεχθήκαμε από τα 400 χρόνια ομηρίας στην οθωμανική κυριαρχία. Πλήγμα στην διαμόρφωση -όπως όλοι ξέρουμε -της εθνικής μας ταυτότητας , με επιπτώσεις σημαντικές στην εκπαίδευση , στην πολιτική και κοινωνική μας ζωή και γενικότερα στη διαμόρφωση της κουλτούρας του σύγχρονου νεοέλληνα ,στην διάνοια του οποίου ακόμη συναντώνται εκείνα τα αγεφύρωτα κενά ,από την απουσία της αρχαιοελληνικής παιδείας, που στα χρόνια της υποδούλωσής λησμονήθηκε η εξέπεσε ..

Εξαιτίας λοιπόν αυτής της μακροχρόνιας στέρησης και αποξένωσης μας από την πνευματική μας κληρονομιά ,αν και ελεύθερη σήμερα η Ελλάδα , πάσχει λαβωμένη και αγωνίζεται να συσχετιστεί στην σύγχρονη ιστορία της με το ένδοξο παρελθόν της.

Και είναι αλήθεια ,ότι η Ελλάδα σήμερα προσπαθεί να ανταποκριθεί στις αρετές του ελληνικού ιδεώδους με την οποίο, το πεπρωμένο της έχει σφραγιστεί. Αξίες όπως η κοινωνική και πολιτική ελευθερία, η δικαιοσύνη και η ισότητα στο δημοκρατικό της πολίτευμα , αξίες που διαπνέονται από τις πολιτικές αρετές της φρόνησης, της ανδρείας , της σωφροσύνης και τής δικαιοσύνης , -και που στο παρελθόν της - διανθίστηκαν στις τέχνες ,στις επιστήμες και στην φιλοσοφική της διανόηση , αγωνίζονται σήμερα και πασχίζουν στη σύγχρονη ελληνική πραγματικότητα να διατηρηθούν και να εκφρασθούν.

Αγωνίζονται γιατί η αποξένωση, δυστυχώς του σύγχρονου Έλληνα ,από αυτές τις αξίες και τα ιδανικά που πρέσβευε ο ελληνικός πολιτισμός, εξαιτίας της τουρκοκρατίας, δεν έχει γεφυρωθεί ακόμη ·
ώστε με ένα τρόπο να συνεχίζουμε όλοι να είμαστε όμηροι της αμάθειας , από την στέρηση της Ελληνικής παιδείας , που επέβαλλαν οι Οθωμανοί στην μακροχρόνια κατεχόμενη Ελλάδα μας. Και τα αποτελέσματα να μας επισκιάζουν και να μας επηρεάζουν ,όχι μόνο σε το πολιτικό και σε πολιτιστικό επίπεδο ,αλλά και ποιο άμεσα ,σε συμπεριφορικό επίπεδο , αυτό που καλούμαι ελληνικό χαρακτήρα, στον οποίο συναντάμε αρκετά συχνά αρνητικά στοιχεία από νοοτροπίες υποδούλωσης ,( όπως το σύνδρομο του θύματος, της εθνικής ηττοπάθειας ,της ξενολατρίας από την χαμηλή αυτοεκτίμηση κ.α., και αυτά ως αποτίμηση της υποδούλωσης μας ) χαρακτηριστικά που γίνονται πρόσκομμα , εμπόδιο στο να υιοθετηθεί και να πραγματωθεί στις ημέρες μας το καθαρό ελληνικό ιδεώδες των προγόνων μας.

Όπως γνωρίζουμε -και ήδη ειπώθηκε-, το 1821 η νήσος της Σαμοθράκης ξεσηκώνεται από τα τοπικά ,μυημένα από την Φιλική Εταιρία, μέλη , να κατακτήσουν την ελευθερία που έχουν στερηθεί . Πάρα την μυστικότητα αυτής της προετοιμασίας η επανάσταση το 1821 τον Σεπτέμβριο ,καταπνίγεται και η νήσος καταστρέφεται ολοσχερώς από του Οθωμανούς με την γενική σφαγή του άρρενος πληθυσμού. Η βαρβαρότητα των Τούρκων στρέφεται μετά την απελευθέρωση της Ελλάδος, ολόκληρη προς την Σαμοθράκη ώστε να τιμωρηθεί , μαζί της -ξανά- αυστηρά ο εξεγερμένος ελληνικός νους ,να λαβωθεί ανεπανόρθωτα και να μην τολμά να υψώσει άξια το πνευματικό του ανάστημα. Έτσι παραδειγματικά, ο Σαμοθρακιωτικός ξεσηκωμένος για ελευθερία νους ,σφαγιάζεται· σφαγιάστηκαν περίπου 10.000 άντρες και αγόρια , ενώ τα γυναικόπαιδα πουλήθηκαν στα παζάρια της Κωνσταντινούπολης και της Σμύρνης ,επιδεικτικά και τιμωρητικά. Τα σπίτια σχεδόν όλα καήκαν , η Σαμοθράκη έμεινε νεκρή ώστε να φανεί με όλους τους τρόπους η δύναμη της βαρβαρότητας και η ήττα του Έλληνα, και αυτό έγινε…
Φάνηκε, με το ολοκαύτωμα · ότι ο αμύητος , αυτός που δεν έχει την ελληνική παιδεία -δηλ. ο βάρβαρος νους, , καταπάτησε και εξαφάνισε τον ελληνικό φωτισμένο νου, αφού - οι Τούρκοι ,όπως μας αναφέρει και ο Γάλλος  Lacroix στο Παρίσι ,το 1881 ,κυριολεκτικά κατερήμωσαν , ασπλάχνως το νησί, στην προσπάθεια του να ανεξαρτητοποιηθεί, να ελευθερωθεί.
Και έτσι η Σαμοθράκη παρέμεινε (-αφού όμως έχει κυριολεκτικά ξεκληριστεί-) στην οθωμανική καταδυνάστευση και ο 20ο αιώνας την βρήκε να είναι ακόμη υποδουλωμένη .

Κατά την διάρκεια όμως της οθωμανικής της κυριαρχίας ,ένα άλλο γεγονός ,έφερε αναπάντεχα στην επιφάνεια το φωτεινό ξεχασμένο παρελθόν της Σαμοθράκης ,όταν στις 15 Απριλίου το 1865 …ξεθάβεται από τα σπλάχνα της ιερής γης …το εξαίρετο γλυπτό, το άγαλμα της Θεάς Νίκης , η πανώρια Κόρη της ΣΑΜΟΡΘΑΚΗΣ που αποτελεί αναντίρρητα ,και είναι, παγκόσμιο σύμβολο της πνευματικής ελευθερίας που προσέφεραν τα ελληνικά μυστήρια στους μυημένους .. Με άδεια ,όπως γνωρίζουμε ,των Οθωμανών , η Θεά Νίκη ,δυστυχώς για τους Έλληνες, αποχωρεί από τον τόπο της, και εγκαθίσταται στον Λούβρο από στις 11 Μαΐου το 1864..

Το σύμβολο ,της ελεύθερης ,μυημένης και διαπαιδαγωγημένης ελληνικά ψυχής -η Νίκη ,λίγα χρόνια πριν την απελευθέρωση της Σαμοθράκης, εγκαταλείπει το Νησί με την συναίνεση των οθωμανικών αρχών. Μια πράξη όμως που σηματοδοτείται ,και συμβολοποιείται ως η αποκορύφωση της λεηλασίας εις βάρος του ελληνικού πνεύματος και της λαμπρής διαχρονικής ιστορίας του ..και έτσι πρέπει να νοηματοδοτούμε την απουσία ,όχι μόνο της Νίκης από την Σαμοθράκη ,αλλά και όλων των αγαλμάτων τα οποία εκλείπουν αρπαγμένα από την πατρίδα μας ,τα οποία όμως σύμφωνα με τον μεγάλο φιλόσοφο Πλάτωνα, δεν είναι άψυχα, αλλά μιμούνται με την ύπαρξή τους υψηλόφρονες ιδέες με τις οποίες διαπαιδαγωγούν και εξυψώνουν την διάνοια του θεατή . Αναπτύσσουν, πνευματικά , ηθικά και αισθητικά την ψυχή του θεατή -αφού ,πάνω τους, όπως αναφέρει ο Πλάτωνας ,συναντάται η ανώτερη θεωρία του νου, η ιδέα ,με την υλική πραγματικότητα , προσδίνοντας έτσι θρησκευτική υπόσταση στην Ελληνική γλυπτική τέχνη,
και αυτός είναι ένας άλλος λόγος που κάνει τα ελληνικά αγάλματα πολύτιμα για την παγκόσμια παιδεία…

Τριάντα τρία χρόνια αργότερα από την απομάκρυνση της Νίκης, το φθινόπωρο του 1912, η ελληνική σημαία υψώθηκε πάλι στο αιγαιοπελαγίτικο νησί και οι Σαμοθρακιώτες με αναστάσιμους θριάμβους -όπως έχει καταγραφεί ιστορικά - υποδέχτηκαν το νικηφόρο άγγελμα της νίκης , ότι ο τόπος τους ,ήταν επιτέλους ελεύθερος .

Η Νίκη , το σύμβολο της πνευματικής μας ελευθερίας , όμως , που είχε τοποθετηθεί στους ελληνιστικούς χρόνους στο ιερό των μεγάλων θεών ,για να μνημονεύει με το ηγεμονικό αρχαιοπρεπές παράστημά της, το ελληνικό, φιλοσοφικό ιδεώδες ,να υπενθυμίζει τις αξίες και τις αρετές της Ελληνικής ψυχής ,στο οποίο εντρυφούσαν , και τα Καβείρια μυστήρια, (που προκαλούσαν ρίγη φόβου και δέους και μόνο στο άκουσμα τους ,(όπως μας αποκαλύπτουν τα ορφικά κείμενα ,) αυτή η Νίκη λείπει από τον τόπο της .

Η λησμονιά των αρετών και των ηθικών αρχών που συνέθεταν την ελληνική παιδεία έχει ήδη συντελεστεί στα χρόνια της Τουρκοκρατίας και η μνήμη του έκλαμπρου φωτεινού παρελθόντος έχει χαθεί , γεγονός -που συμβολικά -μέσα στα χρόνια βρίσκει έκφραση με την απομάκρυνση της Νίκης από τον τόπο της, ως η τελευταία σκοτεινή πράξη των βαρβάρων κατά των Ελλήνων .
Γιατί , είναι αλήθεια , πως τυγχάνει , με τον ίδιο τρόπο ,που το σώμα της Νίκης εκριζώθηκε από την ιερή γη μας , έτσι τα απομεινάρια της αρχαιοελληνικής παιδείας μας, τα χρόνια της τουρκοκρατίας μαράζωσαν και σχεδόν εκριζώθηκαν από τον ελληνικό νου , δημιουργώντας αυτό το σοβαρό πλήγμα στο σώμα της παιδείας μας ,που 200 χρόνια μετά ,αν και ελεύθερη η Ελλάδα ,δεν έχει επουλωθεί , όπως το κενό που άφησε στο ιερό των μεγάλων θεών η απουσία της Νίκης , ως προς αυτό που αντιπροσωπεύει και συμβολίζει για την ελληνική ιστορία και την παιδεία του τόπου της .

Η συσχέτιση λοιπόν του ολοκαυτώματος της Σαμοθράκης με την απουσία της Νίκης από τον τόπο της είναι εύστοχη αλλά και απόλυτα αναγκαία ώστε να συνδέσουμε την παιδεία μας με την ελευθερία κατανοώντας ότι το ένα εξαρτάται από το άλλο!

Ιδιαίτερα στις ημέρες μας ,που όχι μόνο στην Ελλάδα , αλλά και παγκόσμια οι ανθρωπιστικές αξίες κινδυνεύουν από διαστρεβλώσεις και παρανοήσεις σκοπιμοτήτων , από την απουσία προτύπων και τα ιδανικών και που οι αξίες χάνονται και αντικαθίστανται γρήγορα με ευκολία , απαιτείται και επιβάλλεται η ανάκληση- των σταθερών διαχρονικά αξιών και των αρετών του ελληνικού πνεύματος που θεμέλια βάση έχουν την ελευθερία ,
την ελευθερία χωρίς την οποία η ανθρώπινη ύπαρξη δεν μπορεί να επιβιώσει ,να εκφράσει και να εκδηλώσει το ανώτερο δυναμικό της.

Γι’ αυτό επείγει να εμβαθύνουμε στην κατανόηση, ότι η επανάσταση των προεστών της Σαμοθράκης κατά των Τούρκων ,ήτανε μια γενναία σε πολλαπλό επίπεδο αποφασιστική πράξη ,καθώς δεν αφορούσε μόνο στην απελευθέρωση του τόπου, αλλά και την ενδόμυχη ανάγκη της Ελληνικής ψυχής , να σχετιστεί ξανά με το ελεύθερο ιδανικό πνεύμα των προγόνων της ,να επανασυνδεθεί με την ιερή λησμονημένη γνώση των ιερών μυστηρίων που θα την οδηγούσε με σε μια μόνιμη απελευθέρωση μέσα από την αυτογνωσία και την πνευματική της ενηλικίωση …
Αυτός ήταν και ο λόγος που οι Τούρκοι φέρθηκαν -ιδιαιτέρως - άσπλαχνα στο νησί , γιατί ήδη ηττημένοι από την απελευθέρωση της Ελλάδος , γνώριζαν πως η επανάσταση των προεστών της Σαμοθράκης υποκινείται από αυτή την βαθιά συλλογική επιθυμία να ξανά υπάρξει η Ελλάδα ,όχι μόνο ως κράτος , αλλά με την πνευματική υπόσταση και δύναμή της , να γίνει ξανά μια φωνή πνευματικής έμπνευσης προς ολόκληρο τον κόσμο ..φωνή ,που τους αρχικούς ψιθύρους της ,άκουσαν οι φιλέλληνες της εποχής, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά της προσφέροντας την δική τους ζωή για την ελευθερία της .

Σημαντικό ρόλο στο εγχείρημα της απελευθέρωσης ,έπαιξε η Φιλική Εταιρεία , η μυστική οργάνωσή που σχηματίστηκε για την προετοιμασία της επανάστασης του 1821 , η οποία κατάφερε να μεταλαμπαδεύσει τον πόθο για ελευθερία σ’ ολόκληρη την παθούσα από τον τουρκικό ζυγό ,ελληνική επικράτεια , πόθο ισχυρό και ασίγαστο που τα ιδρυτικά μυημένα μέλη της, ανέσυραν μέσα από την αρχαιοελληνική διανόηση ,που έθετε -όπως είπαμε - την ελευθερία ως την ανώτατη αρετή της ανθρώπινης ύπαρξης.
Ώστε η επιθυμία των Ελλήνων και των φιλελλήνων για την απελευθέρωση της πατρίδας μας , να εκφράζει ταυτόχρονα την ενδόμυχη λαχτάρα να αναγεννηθεί ο ελληνικός πολιτισμός και να διασωθούν οι ρίζες της Ελληνικής παιδείας που τρέφουν με πνευματική ζωή όλη την ανθρωπότητα, να αναστηθεί, να αναγεννηθεί από τις στάχτες του το Ελληνικό πνεύμα , αυτό που ανέδειξαν τα ελληνικά μυστήρια και οι αρχαίοι Έλληνες φιλόσοφοι.
Γι’ αυτό η παιδεία και το θάρρος είναι δυο έννοιες αδιαχώριστες στην ιστορία του ελληνικού πολιτισμού , όπως λέει και ο Γάλλος πολιτικός, συγγραφέας Αντρέ Μαλρώ.

Αυτός ,όμως ,ήταν και ο λόγος που η Νίκη στήθηκε στο ιερό των μεγάλων Θεών , κατά τους ελληνιστικούς χρόνους ,
Στήθηκε πτερέωσα να υπενθυμίζει την δυνατότητα της ανθρώπινης ψυχής να παραμένει ελεύθερη , από τα δεινά της αγνωσίας και αμάθειας μέσω του φιλοσοφικού στοχασμού που οδηγεί τον ανθρώπινο νου στην σύλληψη αρχικά ανώτερων ιδεών και ιδανικών και κατά δεύτερο στην πραγμάτωση τους . Ας θυμηθούμε ότι ο Ελληνικός πολιτισμός ήταν κατ’ εξοχή ανθρωποκεντρικός , απευθύνεται στον άνθρωπο .
Στήθηκε να υπενθυμίζει σύμφωνα με τον Πλάτωνα πάντα, την δυνατότητα της ανθρώπινης ψυχής να ανυψώνεται αφού βρει τα φτερά της ( θυμηθεί την ουράνια καταγωγή της ), αν θέλει , προς το βασίλειο των ιδεών , αλλά και την δυνατότητα να φέρνει τις ουράνιες ιδέες που εθεάθη με το μάτι του καθαρού νου ,και με τις οποίες συσχετίστηκε πνευματικά , πίσω στον ορατό κόσμο της , ενώνοντας μέσα της όπως η Νίκη ουρανό και γη .Μια ενοποίηση που στα Καβείρια μυστήρια συμβολίζεται με τον ιερό γάμο του ύδατος και του πυρός , το ανέφικτο δηλ. που πετυχαίνει ο αναγεννημένος -δια των μυστηρίων- άνθρωπος, που αναγνώρισε ότι είναι ένθεος ,αθάνατος και αιώνιος στη φύση του.

Μπορούμε να αντιληφθούμε ακολουθώντας τους φιλοσοφικούς στοχασμούς του Πλάτωνα ότι ,τα υλικά της κατασκευής της Νίκης που διαμορφώσαν την απαράμιλλή ωραιότητά της, δεν είναι μόνο το ολόλευκο παριανό μάρμαρο , αλλά και οι ανώτερες ιδέες που ενσωματώνει και εκφράζει με τις οποίες συνεχίζει να σαγηνεύει και να μαγνητίζει τα πλήθη ,υπενθυμίζοντας με την παρουσία της την αθάνατη και αιώνια ελληνική ψυχή ,που αντιπροσωπεύει και τον ανώτερο άνθρωπο που έχει υιοθετήσει αξίες και ιδανικά και ιδέες ανώτερες.

Πρέπει να αναγνωρίσουμε λοιπόν όλοι, ότι η Νίκη τοποθετήθηκε στην γη της Σαμοθράκης για να εμψυχώνει τους άτολμους να ανυψωθούν, να υπενθυμίζει στους πολίτες όλου του κόσμου ,και πρώτιστα στους Έλληνες ,ότι αν γαλουχηθεί -δια της μύησης -ο νους και γνωρίσει την ιδεατή φύση και καταγωγή του -όπως συνέβαινε στα μυστήρια- και υιοθετήσει - τις ιδανικές ιδέες και αρετές , όπως τα μέλη της φιλικής εταιρεία υιοθέτησαν και μεταλαμπάδευσαν στον σκλαβωμένο λαό , και αν ωριμάσει και αποκτήσει αυτογνωσία ο νους από την φιλοσοφική σκέψη και αποκτήσει (εξαιτίας της ωραίας γνώσης) την απαραίτητη διάκριση για να σταθεί ανδρείος και ικανός να επιλεγεί πάντα, πάντα υπέρ της αλήθειας και όχι του ψεύδους , υπέρ του προτύπου, δηλ. των καθαρών ιδεών και όχι των αντιγράφων , η της απομίμησης της αλήθειας, (μίμηση ως προς την ιδέα που αντιπροσωπεύει),
τότε ναι ,δύναται να εκπληρώσει ο άνθρωπος γενικά ,αλλά και ο σύγχρονος Έλληνας ,το ανώτερο πεπρωμένο του μέσα στη ζωή. Ένα πεπρωμένο που θα επιτρέπει στην ψυχή του να παραμένει ελεύθερη, πτερέωσα και νικηφόρα, όπως η Νίκη αναγγέλλει με την παρουσία της ως παγκόσμιο σύμβολο της Ελληνικής ψυχής το προνόμιο και την αρετή της ελευθερίας προς όλη την ανθρωπότητα.

Ολοκληρώνοντας ,
Ως - σημαίνον σύμβολο , του ελληνικού πολιτισμού, η Νίκη ,δεν μπορεί παρά να βρίσκεται στον τόπο της ,στην πατρίδα που γεννήθηκε και για την οποία προορίστηκε από τον εμπνευσμένο δημιουργό της.
Είναι απαραίτητο να βρίσκεται στην πατρίδα της ,ώστε να συνεχίσει να επιβεβαιώνει με την ηγεμονική παρουσία της -την ήττα των βαρβάρων που την απομάκρυναν σκόπιμα από τον τόπο της ,θέλοντας να διαγράψουν από την μνήμη μας τις αξίες ,τα ιδανικά και τις αρετές της Ελληνικής παιδείας. Ιδανικά πρότυπα τα οποία η Νίκη ενσωματώνει στο είναι της της ,και τα οποία χρειάζεται να ξαναθυμηθούμε ώστε να αποτρέψουμε ολοκαυτώματα, ομηρίες ,σφαγές και υποδουλώσεις του ελληνικού πνεύματος μας από «βαρβάρους» παραμένοντας ελεύθεροι κυριολεκτικά και ουσιαστικά .

Η Νίκη πρέπει να γυρίσει πίσω δικαιώνοντας όλους εκείνους που αγωνίστηκαν, που αψήφησαν τον θάνατο ,που προφέρθηκαν με τόλμη με γενναιότητα για την ελευθερία της Ελλάδος ,της εστίας και της κοιτίδας του ανθρώπινου πολιτισμού.
Η Νίκη μας ,Είναι η ζωντανή μνήμη που εμείς , οι Έλληνες σήμερα χρειαζόμαστε περισσότερο από ποτέ .Είναι ο συνδετικός κρίκος που θα μας ενώσει με το ένδοξο παρελθόν ,αφού , όμως , αποκρυπτογραφήσουμε τις σμιλεμένες -ξεχασμένες- στο σώμα της αρετές και αξίες , πνευματικές ιδέες και ιδανικά με τα οποία σχετίστηκε η υλική της ύπαρξη.
Να τις ανακαλέσουμε και να τις υιοθετήσουμε στην δική μας πραγματικότητα χτίζοντας την γέφυρα που έχει κοπεί ,που τα δυο άκρα της είναι το θάρρος και η παιδεία , οι δυο αρετές που απαιτούνται για την ελευθερία μας.

Είναι δικό μας χρέος σήμερα ,και είναι ο δικός μας – αν θέλετε - αγώνας , να επιστρέψει η ΝΙΚΗ πίσω στον τόπο της, ώστε να εμπνέει στο διηνεκές του χρόνου ,το ελληνικό πνεύμα των παιδιών μας να παραμένει πάντα ελεύθερο και νικηφόρο ,να μην πτοείται, να μην δειλιάζει ,αλλά ανδρείο να υπερ αμύνεται με κάθε θυσία ,την πνευματική του κληρονομιά…!

Σας ευχαριστώ